Maurits Peelman

100 met de pijp in de hand

Ik ben deze week eens gaan babbelen met Maurits Peelman. Maurits is sinds maart 78 maar dat zegt niets, een buitenstaander geeft hem voor hetzelfde 68. In de volksmond zegt men dan dat hij er nog goed voorkomt voor zijne leeftijd en daar is geen letter van gelogen. Maurits maakt reeds 78 jaar het wel en wee mee van de bakkersstiel en dat was voor mij een reden op zich om deze man eens aan het woord te laten in deze rubriek. Ik heb het mij niet beklaagd want Maurits is een geboren verteller die zich ‘de tijd van toen’ nog helder voor de geest kan halen, de moeite waard dus…

Iemand die het levenslicht zag op 23 maart 1910 heeft heel wat te vertellen. Een gazet vullen met Maurits alleen zou geen probleem zijn maar dat zou wel een beetje te veel van het goede zijn, alhoewel…
Zowel zijn vader als grootvader hadden hun boterham verdiend met brood bakken en dus lag het in de lijn dat ook Maurits bakker zou worden. Het scheelde echter geen haar of het lot had het anders bepaald. Hij volgde na zijn lagere school vier jaar middelbaar bij de ‘Jantjes’ in Lokeren. Toen hij op 1 september 1926 klaarstond met de fiets om naar Lokeren te rijden, vroeg zijn vader of hij niet liever bakker wilde worden. Maurits is van zijn fiets gestapt en heeft de bakkerskleren aangetrokken, hij heeft ze nu, 62 jaar later nog aan.
Ik ben toen thuis gebleven en heb de bakkersstiel geleerd door thuis te werken en twee dagen per week in Brussel school te volgen,zegt Maurits. Een kleine tien jaar heeft hij zijn vader geholpen en toen hij in 1936 trouwde met Rosalie Bogaert kon hij de zaak van zijn vader overnemen. Als ik Maurits hoor vertellen over die tijd, krijg ik onbewust de indruk dat het stenen tijdperk eigenlijk niet zo ver af ligt. De bakkers, en zij niet alleen, hadden in die tijd echt een hondenstiel. Alles wat men deed was handwerk want machines of zo bestonden er nog niet. De ronde geschiedde toen nog met paard en kar. Alle boeren kochten geen gewoon brood maar gaven dagelijks een hoeveelheid bloem mee waar je dan tegen de volgende dag brood moest mee bakken, verhaalt Maurits. ‘Klutskes’ noemden we dat. In een linnen zak gaven ze dat mee en elk klutske moest je apart kneden. Dat was toen de mode. Elke dag gaf iedere boerin dat mee en in het deeg schreef ik dan de initialen van de boerderij. Voor één ‘klutskesbrood’ kreeg ik in die tijd een halve frank.

Voor de zondag gaf men vaak melk, boter of eieren mee om het brood nog beter van smaak te maken. Meestal was het een kannetje melk waarin men wat boter gesmolten had of een paar eieren had geklutst. Een pittige anekdote was deze van juffrouw Clemence  uit de Kloosterstraat. Maurits moet nog lachen als hij er aan terugdenkt. Deze juffrouw gaf elke dag haar 'klutske' mee maar 's zaterdags voegde ze er twee eieren bij om het brood wat smakelijker te ma­ken. Elke maandag trok Clemence het in twijfel of die twee eieren er wel in gedaan waren. Dat duurde zolang tot onze Maurits het beu werd en de twee eieren met schelp en al mee bakte in het deeg. De volgende maandag was het Kloos­terstraatje te klein en met de me­dedeling dat ze niet gediend was met zulke complimenten verloor Maurits een vaste klant. Hij heeft er nooit een traan om gelaten, maar er wel veel tranen om gela­chen.

' Na de oorlog was Maurits de eerste bakker in Zele die zich een auto aanschafte om zijn ronde te' doen. Ik herinner het me nog als de dag van gisteren, zegt Maurits glunderend. 't Was een camionnet­je van Renault dat ik bij Peer D'heer op de Zandberg kocht. Alle collega's bakkers verklaarden hem toen klinkend zot. Ze waren er rotsvast van overtuigd dat hij dat nooit zou kunnen houden, de toekomst besliste er anders over. Maurits had gelijk, de auto is momenteel een onmisbaar iets ge­worden voor bakkers met een broodronde...

In 1962 trouwde Maurits zijn enige zoon (hij heeft ook nog drie doch­ters) en liet hij zijn zaak aan deze over. Maurits verliet zijn heimat en trok naar de Dr. Armand Rub­bensstraat waar hij nog steeds woont. Hij ging 27 jaar geleden echter niet op rust want op gere­gelde tijdstippen ging en gaat hij nog bakken. Een oude voerman... Als ik onze Mens van bij Ons van deze week vraag hoe hij op zijn leven terugkijkt, krijg ik een ant­woord waarin alles behalve spijt te bespeuren valt. Moest hij opnieuw beginnen hij koos ongetwijfeld voor dezelfde stiel. Dat zit nu eenmaal in ons bloed, we zijn al aan de vierde generatie in onze familie. Ik heb heel mijn leven hard gewerkt en vele jaren geen enkele dag rust gekend. Nooit was er een slopke waarin ne mens kon bekomen. Dat is wel verbeterd toen we in de oorlog door de Duitsers verplicht werden om een dag per week te sluiten. Na de oorlog is dat gebleven en ondertussen sluit iedere bakker reeds twee dagen. Ondanks dat ik hard moest werken, heb ik in mijn leven veel plezier gehad. Ik ben er altijd geren bij geweest, te geren soms, lacht Maurits. Ik heb het mijne gehad en ik heb er gene minuut spijt van gehad. Vroeger was er meer plezier onder de mensen en ik had maar een zwak: ik kon moeilijk naar huis. Als ik hem zo hoor babbelen terwijl hij af en toe aan zijn pijp slurpt, net of zijn herinneringen daarin zijn opgesla­gen, krijg ik plots heimwee naar... ja naar wat, ik heb het zelf nooit beleefd.

De mensen waren anders toen, oordeelt Maurits. Als bakker was je iemand van de familie, je deel­de met de mensen lief en leed, je was er mee vertrouwd en sommige mensen vertelden me al hun mise­rie, gewoon om het eens te kun­nen vertellen, om het eens kwijt te zijn. Het was zo in de tijd dat sommige mensen een briefje van 500 alleen maar lieten wisselen bij de bakker, die kenden ze en die zou niet verder vertellen dat ze 500 fr hadden laten wisselen.
Dat de bakkersstiel in al die tijd sterk geëvolueerd is, weet Maurits maar al te best. Hij verwondert er zich terecht over met de uitroep: 'Hoe kan 't zo veranderen'! Men­sen van Maurits’ generatie zijn mijns inziens diegene die in heel onze geschiedenis de grootste evo­lutie hebben meegemaakt. Toen ik begon moesten we alles met de handen doen, zegt hij, vandaag de dag zijn er sommige bakkers die bet deeg bijna niet meer aanraken. Ik ken een collega die een volledig computergestuurde bakkerij heeft. De tijd dat we alleen 'drijponders' (1,5 kg) bakten is lang  voorbij. Men noemt dat tegenwoordig wel verbeterd brood maar ik stel er toch een vraagteken achter. Als vakman is er geen plezier meer aan te beleven, bak­ker zijn is geen vrij ambacht meer, je bent aan handen en voeten gebonden door normen van hier en daar. In mijn tijd kon je nog fier zijn op je werk, dat gaat nu niet meer of toch minder. Maurits is met pensioen maar dit laatste woord interpreteert hij erg vrij.

Om dit duidelijk te maken geef ik je een klein overzichtje van zijn week. De maandagnamiddag komen er vier vrouwen bij hem thuis wiezen. Op dinsdag gaat hij 's morgens naar de markt een kaartje leggen en 's namiddags roept en past hij in het Thopecom. Iedere woensdag gaat hij zijn zoon helpen in de bakkerij en donderdags gaat hij naar zijn chalet in Stekene ofwel vissen op de Donk. 's Vrijdags is voor hem de rotste dag van de week omdat hij dan niets om handen heeft en dat vindt Maurits 'wreed'. Op de eerste dag van 't weekend staat hij 's morgens om halfzes al aan de oven. Om twaalf uur stopt hij maar zaterdagnacht is hij weer present om halfeen en soms nog vroeger. Hij doet dan nachtje door tot de zessen. 's Nachts werken doe ik veel liever dan overdag zegt Maurits. Om negen uur zit hij al in de hoogmis op 't dorp om daarna in 't Klein Gemeentehuis nog een paar boomkes te gaan kaarten. Ik vermoed dat er weinig mensen van deze leeftijd zijn die nog dezelfde activiteit aan de dag leggen als Maurits. Je zou bijna gaan denken dat hij tijd tekort heeft. Zolang als ik gezond mag blijven, blijf ik werken, zegt Maurits. Ik kan hem geen ongelijk geven en ik hoop dat hij het nog jaren mag doen.
Bedankt Maurits, voor de babbel!

Mark
juni 1988